Զահրատ «Չար բաներ»

Զահրատ «Չար բաներ»

Գացեք ըսեք չար բաներուն որ չըլլան
Որ չըլլա թե պատահին
Կամ երբ ըլլան հեռու մնան մեր այս պզտիկ աշխարհեն
Համն ու հոտը խաթարելու չհասնին

Չար բաներուն բարև ըսեք մեր կողմեն
Ըսեք գիտենք թե անոնք կան ու միշտ կրնան պատահիլ
Ըսեք գիտենք թե կրնան
Օր ցերեկով մութ գիշերով հանկարծակի գալ մեզի

Բայց դուք ըսեք չար բաներուն որ չըլլան
Որ չըլլա թե պատահին
Կամ երբ ըլլան հեռու մնան մեր այս պզտիկ աշխարհեն

Քանի որ դուք չեք գիտեր ինչ
Քանի անոնք չեն գիտեր ինչ
Սեր ու սիրով
— Մերթ կենսուրախ — շաղ ու շողով
— Մերթ հուսաբեկ — ահ ու դողով —
Շյուղ շյուղի

Շիներ ենք մենք մեր աշխարհը լույս օրերու հյուրընկալ —
— Պզտիկ աշխարհ մը որ հազիվ հազ կրցեր է պարտկել
Մեր պզտիկ կյանքն ու մեր անդորրը ջերմիկ —

Այս բոլորը գացեք ըսեք չար բաներուն — և ըսեք
Որ չըլլա թե պատահին —
Երբ պատահին հեռու մնան մեր այս տաքուկ երդիքեն
Համն ու հոտը խաթարելու չհասնին։

Առաջադրանք

1․Վերլուծել բանաստեղծությունը, հիմնական գաղափարը ցույց տալ։

2․Քեզ դուր եկա՞վ բանաստեղծության ոճը։ Պատասխանդ հիմնավորիր

English

a. 1. How long have they been together?

2. I’ve been studying English for two years.

3. He hasn’t been feeling very well recently.

4. You’ve been reading that book for months!

5. Have you been waiting a long time?

6. We haven’t been spending much time together.

7. How long have she been living there?

8. I’ve been renting this flat for three years.

9. The lift hasn’t been working since 10 o’clock.

10. Has she been working here for a long time?

1.A. Your eyes are red, have you been crying?

B. Yes. I’ve been watching a sad film.

2. A. It’s very late. Why aren’t you in bed?

B. I can’t sleep. That dog has been barking for the last two hours.

3. A. You look tired.

B. I know. I haven’t been sleeping well recently.

4. A. Wow! You’ve bought a lot of things!

B. Yes, we’ve been shoping all day.

5. A. You look hot! What have you been doing?

B. I’ve been playing in the garden with the children.

a.

1. He’s not as clever as he thinks he is.

2. it’s the best book I’ve read for a long time.

3.

4. I think it was the saddest film I’ve ever seen.

5. Is Texas the biggest state of the USA?

6. He’s the most selfish person I’ve ever met.

7. Your watch is the same as mine.

8. My father speaks more quickly than I do.

9. We don’t go swimming as often as we did before.

10. Her brother’s about 10 and she’s a year younger than him.

1.It’s hotter than it was this time last year.

2. Jan’s most competitive of all my sisters.

3. He’s the laziest person in the office.

4. He looks much better with shorter hair.

5. I sat next to the most boring person at the party!

6. Could we meet a bit earlier tomorrow?

7. It was the worst film I’ve seen this year.

8. Sue is the most ambitious member of my family.

9. The safest way to travel is by train.

10. The beach was further from the hotel than we expected.

Հանրահաշիվ

354. Ա) 7-2=5, 12-7, 22-12, 27-22=5, բ) Ոչ
355. a1=3, a2=5, a3=7, a4=9, a5=11
356. Ա) d=6  բ) a7=37, a8= 43, a9=49, a10=55

ա
357.  Ա, ոչ,  բ. այո, գ. այո,  դ. ոչ
358.  2, -1, -4, -7   
359.  Պրոգրեսիա չէ

 
360. Ա, 120
բ,  24
գ, 
դ, 

Урок 6

Классная работа:

1.Переведите прямые вопросы в косвенные.

1) На стадионе Нину спросили: «За сколько секунд ты пробегаешь стометровку?» 2) Мать спросила дочку: «Ты хочешь научиться печь пироги?» 3) Экскурсанты спрашивали: «Как раньше называлась эта улица?» 4) Отец спросил сына: «Нравится тебе работать в столярной мастерской?»

На стадионе Нину спросили, за сколько секунд она пробегает стометровку.

Мать спросила дочку, хочет ли она научиться печь пироги.

Экскурсанты спрашивали, как раньше называлась эта улица.

Отец спросил сына, нравится ли ему работать в столярной мастерской.

2. Расставьте знаки препинания в прямой речи.

1) -Замолчи! – строго сказал Красильщиков.

2) -Я хочу послезавтра пообедать с вами в «Праге» – сказала она – Никогда там не была и вообще очень неопытна – Воображаю, что вы обо мне думаете А на самом деле вы моя первая любовь. 3) Вы со мной говорите уже на «вы» задыхаясь сказал я вы могли бы хоть при мне не говорить с ним на «ты» Почему спросила она подняв брови. 4) Наконец Соня говорила Ну спать и простясь с ними я шел к себе… 5) Когда я подбежал к ним он взглянув на меня успел весело крикнуть А доктор здравствуйте в то время как она побледнела до гробовой синевы… 6.) Как блестят глаза сказал он Тебе не холодно

—-

“Замолчи !”- строго сказал Красильщиков.

“Я хочу послезавтра пообедать с вами в “Праге”, – сказала она – Никогда там не была и вообще очень  очень неопытна. Воображаю что вы обо мне думаете .А на самом деле вы моя первая любовь. “

” Вы  со  мной говорите уже на “вы”, — задыхаясь, сказал

я, — вы могли бы хоть при мне не говорить с ним на “ты”.”

“Почему?” — спросила она, подняв брови.

Наконец Соня говорила: «Ну, спать!» – и, простясь с ними, я шёл к себе.

Когда я подбежал к ним, он, взглянув на меня, успел весело крикнуть: “А, доктор, здравствуйте”, в то время как она побледнела до гробовой синевы.

“Как блестят глаза, – сказал он. – Тебе не холодно?”

Домашняя работа: Учебник, стр . 55,упр. 98; стр. 61 упр. 112; стр 62, упр. 114;стр 63 упр.117.

Учитель спросил: “Почему твоя успеваемость резко снизилась, что-то случилось? Могу ли я чем-нибудь тебе помочь?”.

Директор сообщил: “Наша компания не добьётся успеха, если мы продолжим такими темпами”.

Свидетель сказал: “Я могу опровергнуть ваши показания”.

Врач предупредил: “Для вас неприемлем витамин 12”.

Мальчик воскликнул: “Так вот, почему он вечно отнекивался от этой темы!”

Товарищ предложил: “Мы можем сделать этот проект вместе!”

Я посоветовал товарищу посмотреть этот фильм.

Учитель сказал ученикам принести тетради.

Он ответил товарищу, что это его билет.

Он сказал тебе, что это твоя книга.

Брат напомним мне, что это моя обязанность.

Он сказал товарищу, что принесёт ему книгу.

Урок 4

1.ЧЕЛОВЕК ДОЛЖЕН БЫТЬ ИНТЕЛЛИГЕНТЕН

(По Д.С.Лихачеву)

Человек должен быть интеллигентен! А если у него профессия не требует интеллигентности? А если он не смог получить образования: так сложились обстоятельства? А если интеллигентность сделает его “белой вороной”* среди его сослуживцев, друзей, родных?Нет, нет и нет! Интеллигентность нужна при всех обстоятельствах. Она нужна и для окружающих, и для самого человека.

    Многие думают: интеллигентный человек — это тот, который много читал, получил хорошее образование, много путешествовал, знает много языков. А между тем можно иметь все это и быть неинтеллигентным, и можно ничем этим не обладать в большой степени, а быть все-таки внутренне интеллигентным человеком.Образованность нельзя смешивать с интеллигентностью. Интеллигентность не только в знаниях, а в способностях к пониманию другого. Она проявляется в тысяче и тысяче мелочей: в умении уважительно спорить, вести себя скромно за столом, в умении незаметно (именно незаметно) помочь другому, беречь природу, не мусорить вокруг себя — не мусорить окурками или руганью, дурными идеями (это тоже мусор, и ещё какой).Интеллигентность надо в себе развивать, тренировать, тренировать душевные силы, как тренируют и физические. А тренировка возможна и необходима в любых условиях.

Злобная и злая реакция, грубость и непонимание других — это признак душевной и духовной слабости, человеческой неспособности жить… Толкается в переполненном автобусе слабый и нервный человек… Ссорится с соседями — тоже человек, не умеющий жить… Не умеющий понять другого человека, вечно обижающийся на других — это тоже человек, обедняющий свою жизнь и мешающий жить другим.Приветливость и доброта делают человека не только физически здоровым, но и красивым. Да, именно красивым.Лицо человека, искажающееся злобой, становится безобразным. Долг человека — быть интеллигентным перед людьми и перед самим собой.

___________________________

*”белая ворона” — человек, который резко отличается чем-либо от других.

Объясните занчение цледющих выражений:

 1.ПОБОРОТЬ ДУРНЫЕ ПРИВЫЧКИ ЛЕГЧЕ СЕГОДНЯ, ЧЕМ ЗАВТРА(КОНФУЦИЙ)

От вреднъх привъьек избавится проще раньше чем через какое то время. Так как за время они стоновятся сильнее и ъбрать их становится сложнее.

2.ХОРОШИМИ ЛЮДИ СТАНОВЯТСЯ БОЛЬШЕ ОТ УПРАЖНЕНИЯ, ЧЕМ ОТ ПРИРОДЫ.(ДЕМОКРИТ)

Люди бъвают хорошими не от природъ, человеку нужно лишь захотеть.

3.ВСЯКОЕ ИСКУССТВО, И ИСКУССТВО ВОСПИТАНИЯ ТОЖЕ, ИМЕЕТ ЦЕЛЬЮ ВОСПОЛНИТЬ ТО, ЧЕГО НЕДОСТАЕТ ОТ ПРИРОДЫ .(АРИСТОТЕЛЬ)

Никто не идеален, все люди имеют свои недостатки, которъе можно исправить воспитанием.

4.ВЕЖЛИВОСТЬ — ЭТО ПРИВЫЧКА ПРИНОСИТЬ В ЖЕРТВУ МЕЛКИЕ УДОБСТВА.(Т.ДЖЕФФЕРС

Ради того что бъ покозать людям свою вежливость нужно принести в жертвъ лишь немного удобства.

5.ТОТ, КТО НЕ ПРИОБРЕЛ КУЛЬТУРНЫХ НАВЫКОВ, — ГРУБ.(И.КАНТ)

Люди которъе некультурнъе становятся грубъми.

  6.НИКОГДА НЕ БЕСПОКОЙ ДРУГОГО ТЕМ, ЧТО ТЫ МОЖЕШЬ СДЕЛАТЬ САМ.(Л.Н.ТОЛСТОЙ)

Нужно делать то, что мъ умеем и не тревожить других попусту.

2..Тема урока : сложное бессоюзное предложения

3.Домашнее задание

а) В бессоюзных сложных предложениях, вставьте пропущенные буквы и знаки, обозначая грамматические основы. 

1. Голос его звучал тихо но твёрдо глаза блестели упрямо. (М. Горький)
2. Избы и дворы опустели все ушли на огороды копать картофель. (К. Паустовский)
3. Стояла она долго, устали ноги и глаза. (М. Горький)
4. Распахнули окна запах сосен вступил в веранду. (В. Кочетов)
5. Целый день на небе солнышко сияет целый день мне душу злая грусть терзает. (А. Кольцов)
6. Вот мои условия вы ныне(же) публично откажитесь от своей клеветы и будете просить у меня извинения. (М. Лермонтов)

б)Перестройте сложносочинённые и сложноподчинённые предложения таким образом, чтобы они стали бессоюзными.

1. Если в доме тепло и безопасно, то в лесу ночью страшно и холодно.
2. Когда будет время, напиши мне.
3. Если сваривают трубы, искры летят во все стороны.
4. Я всегда рассказывал правдивые истории, но мне не верили.
5. Будьте осторожны, потому что тротуары покрылись льдом.
6. Если хочешь лучше узнать человека, то расспроси о его друзьях. 
7. Не буду передавать весь их разговор, потому что он был бесполезен и безрезультатен.
8. Мы стояли вдоль стены, потому что сесть было некуда. 
9. Одни ученики быстро разбираются в новой теме, а другим требуется для этого продолжительное время. 
10. В Японии говорят, что если родители не приучают детей к труду, то их внуки будут голодать.

ՑՈՐՅԱՆԻ ԾՈՎԵՐ

ՑՈՐՅԱՆԻ ԾՈՎԵՐ

Հովե՜ր կ’անցնին.
Ու ցորյաններս հուշիկ հուշիկ կարթըննան.
Իրենց խորքեն կը հոսի դող մ’անսահման:
Գեղադալար կողերն ի վար բըլուրին
Ծովե՜ր կ’անցնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Ա՛յնքան կ’հորդի, կը կատղի դաշտը հուռթի`
Որ պիտի հոն արածող ուլը խեղդի:
Գոգին մեջեն ալետատան հովիտին
Ծովե՜ր կ’անցնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Ու ցորյանին պատմուճանները ծըփուն
Մերթ կը պատռին, մերթ կը կարվին փողփողուն:
Ըստվերի մեջ, լույսերու մեջ փրփրագին
Ծովե՜ր կ’ացնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Քիստերուն տակ կ’ալեծփին եղիներ`
Ուր լուսնակն իր սափորին կաթն է հոսեր:
Կալերեն գյուղ, գյուղեն մինչև աղորին
Ծովե՜ր կ’անցնին:

Հովե՜ր կ’անցնին.
Զըմրուխտներով կը ծփա դաշտը անհուն:
Ծիտը կ’երգե թառած ճյուղի մ’օրորուն`
Մինչ իր տակեն ցորյաններու մոլեգին
Ծովե՜ր կ’անցնին,
Հովե՜ր կ’անցնին:

1․ Բացատրել անհասկանալի բառերը։

Գեղադալար-կանաչազարդ

հուռթի-բերրի, առատ

հոն- Հոնի ծառի պտուղը

մոլեգին-խելահեղ, խելացնոր

2․ Դուրս գրել ամենից տպավորիչ պատկերը։

Հովե՜ր կ’անցնին.
Զըմրուխտներով կը ծփա դաշտը անհուն:
Ծիտը կ’երգե թառած ճյուղի մ’օրորուն`
Մինչ իր տակեն ցորյաններու մոլեգին
Ծովե՜ր կ’անցնին,

3․Ի՞նչ գիտես հացի պաշտամունքի մասին։

Հացի պաշտամունքի մասին զրույցներ շատ կան, բայց այս մեկն ուրիշ է… Անունը ՀԱՑ ԲԵՐՈՂ է, որ հաց է հասցրել մարդկանց: Ու հացի թախծալից երգն է հնչում այդ ՄԱՐԴՈՒ մասին, որտեղ անմահացած մի կյանք կա, ցորենի հասուն մի արտ` հասկերի օրորուն երգով:

Հայերը հացի նկատմամբ միշտ էլ պաշտամունք են ունեցել, և իզուր չէ, որ հյուրերին աղուհացով են դիմավորում: Հացը մեծագույն սրբություն է, և հույներն այդ սրբությունը համեմատել են միայն արևի հետ: Ասում են` ուզում ես մարդուն ճանաչել, հացի՛ նստիր հետը, իսկ երբ 7-րդ դարի փիլիսոփա Դավիթ Անհաղթին հարցրել են, թե այն ի՛նչն է, որից մարդ երբեք չի ձանձրանում, պատասխանը Հացն է եղել:

Կապ

Կապ կոչվում են այն բառերը, որոնք մի բառ կապում են մեկ այլ բառի և այդ կապվող բառի հետ դառնում են նրա լրացումը։ Օրինակ՝ խոսել դասից կապակցության մեջ խոսել և դասից բառերը կապվել են իրար անմիջականորեն՝ հոլովաձևով, սակայն խոսել դասի մասին կապակցության մեջ մասին բառը դասի բառը կապել է խոսել բառին, և դասի մասին կապակցությունը արտահայտել է բերել մեկ իմաստ՝ դասից։ Մասին-ը կապ է և կապակցել է խոսել և դասի բառաձևերը։
Կապերը մի մասը դրվում է կապակցվող բառերից առաջ, մյուս մասը՝
դրանցից հետո, իսկ մի քանիսը՝ առաջ կամ հետո։ Կապվող բառից առաջ դրվող կապերը կոչվում են նախադրություններ։ Դրանցից են՝ առանց, դեպի, մինչև, հանուն, նախքան, չնայած, ըստ, հօգուտ (սխալ է ի օգուտ ձևը) և այլն, օրինակ՝ առանց գրքի, դեպի տուն, մինչև այգի։ Կապակցվող բառերից հետո դրվող կապերը կոչվում են հետադրություններ։ Դրանցից են՝ առթիվ, զատ, համար, հանդերձ, հանդեպ, մասին, միջև, մեջ, վրա, տակ, դիմաց։ և այլն, օրինակ՝ տոնի առթիվ, դրանից զատ, գործի համար։ Այն կապերը, որոնք կարող են դրվել կապակցվող բառերից թե՛ առաջ, թե՛ հետո, կոչվում են երկդրություններ, օրինակ՝ բացի (բացի նրանից կամ նրանից բացի), անկախ, շնորհիվ (սխալ է ի շնորհիվ կապակցությունը)։

Կապերի խնդրառությունը

Ամեն մի կապի հետ կապակցվող բառը դրվում է որոշակի հոլովով, օրինակ՝ վրա կապի հետ բառը պետք է դրվի սեռական հոլովով՝ սեղանի վրա։ Կապի՝ որոշակի հոլովով խնդիր պահանջելը կոչվում է կապերի խնդրառություն կամ կառավարում։ Պետք է հիշել, թե որ կապը որ հոլովով խնդիր է պահանջում։
Ուղղական հոլովով կապի խնդիրներ գրեթե չեն դրվում։ Այսպես են դրվում
միայն ուղղական հոլովով բացահայտյալ ունեցող մասնական բացահայտիչները,
որոնք կապի խնդիրներ են, օրինակ՝ Նա՝ իբրև ընկեր, կատարեց իր պարտքը։
Քանի որ նա ենթական ուղղական հոլովով է, նրա բացահայտիչը ևս համարվում է
ուղղական հոլովով։
Սեռական հոլովով խնդիր են պահանջում շատ մեծ թվով կապեր՝ առթիվ,
առջև, դիմաց, մասին, համար, նման, նկատմամբ, պատճառով, փոխարեն և այլն։
Տրական հոլովով խնդիր են պահանջում որոշ կապեր՝ զուգընթաց,
ընդառաջ, կից, հակառակ, չնայած և այլն։
Հայցական հոլովով խնդիր են պահանջում մի շարք կապեր՝ առ, դեպի, ի
վար, ի վեր, մինչև, իբրև, նախքան, չհաշված և այլն։
Բացառական հոլովով խնդիր են պահանջում մի շարք կապեր՝ բացի, դուրս, զատ, վար, վերև, ներքև, ներս, անկախ և այլն։
Գործիական հոլովով խնդիր են պահանջում մի քանի կապեր՝ հանդերձ,
մեկտեղ, մեկ (օրինակ՝ սենյակով մեկ)։
Ներգոյական հոլովով կապի խնդիրներ չեն դրվում։
Պետք է հիշել, որ մի շարք կապերի հետ առաջին և երկրորդ դեմքերի
անձնական դերանունները դրվում են տրական հոլովով, թեև գոյականները դրվում են սեռականով։ Այդ կապերն են՝ մոտ, վրա, հետ, պես, չափ, համար, նման, հօգուտ, հանձին, ի դեմս, հանուն։

Գործնական աշխատանք
1. Դո՛ւրս գրել կապերն ու կապական բառերը, որոշե՛լ նրանց խնդիրների հոլովը։
Յուրաքանչյուր մարդու համար մի որևէ բան կյանքի խորհրդանիշ է դառնում։ Ինձ համար մեր վանքի ճակատի այն ծառն է դարձել խորհրդանիշ, որ ուղեկցել է ինձ մանուկ օրերից մինչև ծերություն։ Կյանքին կառչելու, համառ պայքարով ապրելու խորհրդանիշ։ Քամու բերած աղքատիկ փշրանքներով էր սնվում նա՝ իմ մանկության ընկեր ծառը, մշտական քաղցի ահից, ինչպես և չէր ընկճվում իր շուրջը փոթորկող չար տարերքի առաջ, ուրեմն և՝ ամեն պայմանի դիմանալու խորհրդանիշ։ Քարի և կարիքի դեմ օրհասական կռվի մեջ անգամ այդ ծառը իր բարձունքից ժպտում էր աշխարհին ապրելու խենթ հաճույքով։ Ու իր բարձր
թառից հեգնանքով էր նայում ներքևում՝ առվի պարարտ ափին պարարտացած ու հղփացած իր ցեղակիցներին։

Վախթանգ Անանյան
1. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ կապը։
1. երբ, բացի, որովհետև, այնտեղ
2. մտերմորեն, ամենուրեք, դեպի, ստեպ-ստեպ
3. վրա, որևէ, և, մյուս
4. ինչու, յուրաքանչյուր, մասին, մասամբ
5. հանուն, անուն, այնքան, սույն

Բայի ժամանակը, դեմքը և թիվը

Բայի ժամանակը, դեմքը և թիվը

Բայի ժամանակը ցույց է տալիս գործողության կատարման ժամանակը խոսելու պահի համեմատությամբ, այսինքն՝ երբ է կատարվում գործողությունը՝ խոսելու պահի՞ն, դրանից առա՞ջ, թե՞ դրանից հետո։ Դրա հիման վրա
առանձնացվում է երեք հիմնական ժամանակ՝ ներկա ,անցյալ ,
ապառնի։ Օրինակ՝ գրում եմ (ներկա), գրեցի, գրել էի, գրում էի (անցյալ), կգրեմ, պիտի գրեմ (ապառնի)։ Ըստ արտահայտման ընդհանուր ձևի՝ բայի ժամանակները լինում են պարզ և բաղադրյալ։
Պարզ են բայահիմքով և վերջավորությամբ արտահայտված ժամանակաձևերը
(գրեցի, գրեմ, կարդա և այլն)։
Բաղադրյալ են կախյալ դերբայներով և օժանդակ բայով կազմված ժամանակաձևերը (կարդալու եմ, գրում եմ, կարդացել էի և այլն)։
Բայն ունի երեք դեմք։ Առաջին դեմքով բայերն արտահայտում են խոսողի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում եմ, գրեցի), երկրորդ դեմքի բայերը՝ խոսակցի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում ես, գրեցիր), երրորդ դեմքի բայերը՝ մեկ այլ անձի կամ առարկայի կատարած գործողությունը (օրինակ՝ գրում է, կոտրվեց)։ Դեմքի կարգն արտահայտվում է օժանդակ բայի կամ վերջավորությունների միջոցով։
Բայն ունի երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի։ Եզակի թվով բայաձևերն արտահայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում է մեկ անձ կամ առարկա, օրինակ՝ Ես գրում եմ։ Ես գնացի։ Գնդակը գլորվեց։ Հոգնակի թվով բայաձևերն արտահայտում են այնպիսի գործողություն, որը կատարում են մեկից ավելի անձեր կամ
առարկաներ, օրինակ՝ Մենք գրում ենք։ Մենք գնացինք։ Գնդակները գլորվեցին։
Թվի կարգը ևս արտահայտվում է օժանդակ բայով կամ վերջավորություններով։

Բայի եղանակը

Եղանակի կարգը բայի միջոցով արտահայտում է ներկայացվող գործողության նկատմամբ խոսողի վերաբերմունքը։ Օրինակ՝ Ես պետք է գնամ նախադասության մեջ պետք է գնամ բայաձևի միջոցով արտահայտվում է անհրաժեշտության, հարկադրության իմաստ։ Կամ գրի՛ր բայն արտահայտում է հրաման և այլն։
Առանձնացվում է բայի հինգ եղանակ՝ սահմանական, ըղձական, ենթադրական
(պայմանական), հարկադրական, հրամայական։
Սահմանական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս քերականորեն ստույգ
կատարված, կատարվող կամ կատարելի գործողություն։ Քերականորեն ենք
ասում, որովհետև իրականում այդ գործողությունը կարող է տեղի ունեցած չլինել,
օրինակ Նա գնաց տուն նախադասության մեջ արտահայտված գնաց գործողությունը կարող է չհամապատասխանել իրականությանը, սակայն խոսողն այն
քերականորեն ներկայացնում է որպես ստույգ գործողություն։
Ըղձական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարման
իղձ, ցանկություն, օրինակ Գնամ տուն։ Երանի գնայի հանգստանալու։Ենթադրական (կամ պայմանական) եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս
պայմանով, ենթադրաբար կամ էլ հաստատապես կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես շուտով կգնամ տուն։ Եթե թույլ տան, կգամ։
Հարկադրական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս հարկադրաբար, անհրաժեշտաբար կատարելի գործողություն, օրինակ՝ Ես պետք է գնամ։ Դու պիտի
սովորեիր։
Հրամայական եղանակի բայաձևերը ցույց են տալիս գործողության կատարման հրաման, հորդոր, խնդրանք, օրինակ՝ Հեռացի՛ր։ Դուռը փակի՛ր։ Հրամայականի բայաձևերի սովորաբար վրա դրվում է շեշտ:

ՍԱՀՄԱՆԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ
1.Անկատար ներկա                                                            2.Անկատար անցյալ
Եզակի թիվ                    Հոգնակի թիվ                                           Եզակի թիվ          Հոգնակի թիվ
1. գրում եմ խաղում եմ   գրում ենք խաղում ենք                գրում էի խաղում էի գրում էինք խաղում էինք
2.  գրում ես խաղում ես   գրում եք խաղում եք                    գրում էիր խաղում էիր գրում էիք խաղում էիք
3.գրում է խաղում է       գրում են խաղում են                         գրում էր խաղում էր գրում էին խաղում էին
3.Վաղակատար ներկա                                                        4.Վաղակատար անցյալ
Եզակի թիվ               Հոգնակի թիվ                                                    Եզակի թիվ     Հոգնակի թիվ
1. գրել եմ խաղացել եմ գրել ենք խաղացել ենք                       գրել էի խաղացել էի գրել էինք խաղացել էինք
2. գրել ես  խաղացել ես  գրել եք խաղացել եք                          գրել էիր խաղացել էիր գրել էիք խաղացել էիք
3. գրել է  խաղացել է   գրել են խաղացել են                             գրել էր խաղացել էր գրել էին խաղացել էին
5.Ապակատար ներկա                                                              6. Ապակատար անցյալ
Եզակի թիվ                   Հոգնակի թիվ                                               Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ
1. գրելու եմ խաղալու եմ գրելու ենք խաղալու ենք գրելուէի խաղալու էի գրելու էինք խաղալու էինք
2. գրելու ես խաղալու ես գրելու եք խաղալու եք                          գրելու էիր խաղալու էիր գրելու էիք խաղալու էիք
3. գրելու է խաղալու է   գրելու են խաղալու են                             գրելու էր խաղալու էր գրելու էին խաղալու էին
7.Անցյալ կատարյալ
Եզակի թիվ                                                                                         Հոգնակի թիվ
1.գրեցի  խաղացի մոտեցրի գտա                                     գրեցիք խաղացինք մոտեցրինք գտանք
2. գրեցիր խաղացիր մոտեցրիր գտար                               գրեցիք խաղացիք մոտեցրիք գտաք
3. գրեց  խաղաց մոտեցրեց գտավ                                      գրեցին խաղացին մոտեցրին գտան

ԸՂՁԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ                                     ԵՆԹԱԴՐԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ
1.Անցյալ                                                               1.Անցյալ
Եզակի թիվ        Հոգնակի թիվ                               Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ
1. գրեի խաղայի գրեինք խաղայինք                   կգրեի կխաղայի կգրեինք կխաղայինք
2. գրեիր խաղայիր  գրեիք խաղայիք                   կգրեիր կխաղայիր կգրեիք կխաղայիք
3.գրեր խաղար գրեին խաղային                          կգրեր կխաղար կգրեին կխաղային
2.Ապառնի                                                                   2.Ապառնի
Եզակի թիվ         Հոգնակի թիվ                               Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ
1. գրեմ խաղամ  գրենք խաղանք                          կգրեմ կխաղամ կգրենք կխաղանք
2. գրես խաղաս  գրեք խաղաք                                կգրես կխաղաս կգրեք կխաղաք
3.գրի խաղա      գրեն խաղան                                 կգրի կխաղա կգրեն կխաղան

ՀԱՐԿԱԴՐԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ                                                ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ ԵՂԱՆԱԿ
1.Անցյալ                                                                                  1.Անցյալ
Եզակի թիվ          Հոգնակի թիվ                                        Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ
1.պիտի գրեի պիտի խաղայի
պիտի գրեինք պիտի խաղայինք                                     ——————————————

2.պիտի գրեիր  պիտի խաղայիր
պիտի գրեիք  պիտի խաղայիք

3. պիտի գրեր պիտի խաղար
պիտի գրեին պիտի խաղային                                            ———————————————
— —
2.Ապառնի                                                                                                  2.Ապառնի
Եզակի թիվ Հոգնակի թիվ                                                         Եզակի թիվ                   Հոգնակի թիվ
1. պիտի գրեմ պիտի խաղամ
պիտի գրենք պիտի խաղանք                                                    —————————————

2. պիտի գրես պիտի խաղաս
պիտի գրեք պիտի խաղաք                                                 գրի՛ր, խաղա՛,մոտեցրո՛ւ                                                                                                                        գրեցե՛ք,գրե՛ք, խաղացե՛ք,
մոտեցրե՛ք
3. պիտի գրի պիտի
խաղա
պիտի գրեն պիտի
խաղան
Սահմանական եղանակն ունի 7 ժամանակաձև, ըղձականը, ենթադրականը և հարկադրականը՝ երկուական, իսկ հրամայականը՝ մեկ։

Գործնական աշխատանք

1. Արտագրե՛լ նախադասությունները՝ փակագծերում տրված
բայերը անհրաժեշտ քերականական ձևերով գրելով համապատասխան տեղերում։
1. Մայր մտնող արևի ճառագայթները ոսկևորել են ամեն ինչ, և մի կախարդող
տեսարան են ստեղծել, որով հինաում են հյուրանոցի պատշգամբները ելած զբոսաշրջիկները։
(հիանալ, ոսկևորել, ստեղծել)
2. Արդեն բացվել են պարտեզի ծաղիկները, և հեռվից նայելիս թվում է, թե մի նախշուն
գորգ է բացվել պատշգամբի առջև փռված այդ հողակտորը։ (թվալ, ծածկել, բացել)
3. Ցանկապատի հետևում երևում է մի տուն. նրա բակում արևածաղիկներ են աճել,
որոնք, իրենց գեղեցիկ գլուխները բարձր պահած, կարծես ժպտում են անցորդներին։
(ժպտալ, երևալ, աճել)
4. Մենք մեքենայի միջից անշարժ նայեցինք ճամփեզրի մոտակա սյունին նստած
արագիլին, մինչև որ նա տեղից կպոկվի և թևերը ծանր-ծանր թափահարելով՝ կթռչի դեպի
մոտակա ճահիճները։ (թռչել, պոկել, նայել)
5. Առաջարկը միաձայն ընդունվեց, և հաջորդ օրվանից բոլորը սկսեցին աշխատանքի գալ մեկ ժամ շուտ, որպեսզի կարողանան ժամանակին ավարտել պատվերի կատարումը։
(սկսել, ընդունել, կարողանալ)
6. Ընթացող գնացքի լուսամուտից առկայծում էին մոտակա բնակավայրերի լույսերը,
որոնք մի պահ անհետացան թանձրացող խավարում, ապա երևացին։
(երևալ, անհետանալ, առկայծել)
7. Հանգստյան տան բակում մարդիկ զբոսնում էին, երեխաները, ճոճանակների վրա
նստած, օորովում էին, իսկ մեղմ քամին բերել էր մոտակա սարերի զովությունը։
(օրորել, զբոնել, բերել)
8. Վարպետը վերցրել էր հաստոցը, անջատել էր նոր պատրաստած դետալը և համեմատել էր գծագրի
հետ՝ երբեմն ինչ-որ չափումներ անելով։ (վերցնել, անջատել, համեմատել)
9. Դաշնակահարի մատները սահում էին ստեղների վրայով, և դահլիճը ալեկոծել էր
հոգեպարար մի երաժշտությամբ, որն ողողում էր ունկնդիրների հոգիները։
(ալեկոծել, ողողել, սահել)
10. Ճամփեզրի խոտերի միջից հանկարծ մի աղվես անցավ, որն հայտնվեց ճանապարհի
մյուս կողմն ու անհետացավ թփուտներում։ (անցնել, անհետանալ, հայտնվել)

Կապիկը

Ա

Գառագեղ մը չէր աս, ոչ ալ առյուծ մը մեջինը: Մարդու հասակի բարձրությամբ վանդակ մը որան երկաթե ցանցին մեջ զետեղված թառին վրա՝ բարակ շղթայով կապված կապիկ մը կը խաղա առտվընե մինչև իրիկուն. դեմն ալ թռչունի փոքրիկ վանդակի մը մեջ թութակ մը, որունթե մ խնդալե ճաթող մարդու քահքահը փողոցի անցորդները կկեցնե ու դրացի տղաքը դրան առջև կը հավաքե ամեն օր:

Ամեն անգամ որ այցելության կ’երթամ տանտիրոջ՝ որուն իշխանավայել հյուրասիրությունը, ազնվական օսմանցիի վարքը՝ զինքը ճանչցողները կգրավե, վայրկյան մը կանգ կ’առնեմ պարտեզին մեջ, ներս մտնելե առաջ, և թութակին աղմկալից խնդուքը, այս անհիմն ու անտեղի ուրախությունը, մարդոց շատերուն ուրախությանը պես, ինծի մտածել կուտա

Վայրկյան մըն ալ կկենամ կապիկին մոտ, իր ճարտար լարախաղացի մարզանքներուն կհետևիմ աչքովս, սուր և խելացի ակնարկը կը դիտեմ. իր ջղային, գերազանցապես ջղային արարածի տագնապներուն վրա կզմայլիմ: Հարկավ բան մը կպակսի անոր՝ կատարյալ մարդ ըլլալու համար. ի՞նչ արդյոք. ամեն պարագայի մեջ, պակսածը զգացումը չէ:

Եվ ամեն անգամ որ ծանոթներու, հետաքրքիրներու հետ կ’անցնինք կդառնանք քովեն, միշտ բառ մը կփոխանակենք իր վրան, ո´րը՝ այն օրվան հնարած անոր մեկ խաղը կամ չարությունը կը պատմե. ո´րը՝ խելքին կամ զգացումին նոր մեկ վարձին վրա կը խոսի. օրվան… մարդն էր այս կապիկը Փրինքիփոյի մեջ:

Բ

Տանը ծառաներեն զինքը խնամողներուն մեջ իր նախընտրածը սպասուհի մըն էր. persona grata-ն այս դժվարահաճ ու անհամբույր կենդանիին. պե՞տք էր արդյոք ավելցնել իսկույն որ եկող գացող հյուրերուն ալ հաճելի էր այս ուժով լուսով աղջիկը որ Արշիպեղագոսի կղզյակեն մեկտեղ բերած էր՝ դրսեցիի առույգ ու աննենգ աղվորությանը հետ՝ նայադի մը վրդովիչ հրապույրը:

Ծանոթներես նրբամիտ թյուրք օրագրող մը որ ինծի հետ այս տունը կհաճախեր, ու ինծի չափ այս կապիկին կյանքովը կը հետաքրքրվեր, տարօրինակ բաներ կպատմեր անոր վրա:

– Կհավատա՞ս,- կ’ըսեր ինծի օր մը՝ խնդալով,- որ այս հեք կապիկը սիրահարած է տանը սպասուհիին, ապացույց՝ որ ճաշակի մեջ ալ մենե ետ չի մնար այս կենդանին. խել մը գիրքերու մեջ կարդացած եմ որ Ամերիկայի օրանկութանները, հին ատեններու ասպետներուն պես, ճշմարիտ առևանգություններ և անվավեր ամուսնություններ կատարած են իրենց սիրած կիներով. չեմ զարմանար ուրեմն թե որ մեր կապիկն ալ Մարիղոն սիրե:

Եվ իմ տարակուսական ձևիս վրա՝

– Հավտա´,- կ’ավելցներ բարեկամս,- որ իրողություն մըն է ըսածս. ես այս կենդանին ուսումնասիրելու վրա եմ. հիմար ու բուռն սիրո մը ապացույցները ունիմ, Ռոմեո եւ Ժյուլիեթի սեր մը:

Իրոք, ամեն անգամ որ Մարիղոն կմոտենար կապիկին, դող կ’ելլեր անիկա, հրճվանքի սարսուռ մը կվազեր իր մազոտ մորթին վրա, աչքերը կը փայլեին. ցնորած, երջանկութենե արբշիռ էակի մը անկարգ ու անկապ բաները կ’ըներ, վայրկենական կերպով հլու և հնազանդ կդառնար, և սպասուհիին ձեռքին տակ կդներ փոքրիկ գլուխը որ այնքան չարությամբ լեցուն էր ուրիշներուն համար. իր նիհար թաթիկը փայփայանքի մը մեղմությամբ ու անհուն հեշտության մը դողովը աղջկան դպցնել կ’ուզեր միշտ: Ասոնք և ասոնց նման հազար մանր ու չնչին բաներ այս սիրո տառապանքը կմատնեին, մինչդեռ թութակը, դեմեն, ծաղրանքի խլացուցիչ քրքիջով մը կծիծաղեր, իր հավիտենական հեգնությունը կդներ իր չզգացած այս ցավին ու կսկիծին վրա:

Գ

Քիչ-քիչ ճշմարիտ գայթակղության մը համեմատությունները առավ այս տարփանքը: Կապիկը կնախանձեր և սուր ակռաները կկճրտեցներ Մարիղոյին մոտեցող ու խոսող էրիկ մարդոց դեմ: Իր փոքրիկ բանտին վիզին փակչող նուրբ բայց անփշրելի շղթային արտոնածին չափ՝ ցասմնակոծ ատելություն մը կհայտներ իր բոլոր ոսոխներուն դեմ և վախ կ’ազդեր: Այնքան որ հույն սպասուհին, իր կանացի բնազդովը, այս կաշկանդված անասունին վրա առաջ բերած տպավորութենեն կ’ամչնար, կպահվըտեր, և մյուս ծառաները կտանեին կերակուրը, որուն, կապիկը սրդողած հիմա, հազիվ կդպցներ իր շրթունքը. և այսպես օրերով իր զրկանքը այնքան հոժարությամբ հանձն կ’առներ որ տերը անոր անոթութենե մեռնելեն կվախնար:

Իր խոլ խաղերը, իր հիմար ոստումները դադրեր էին. ժամերով անկյուն մը սմքած կկենար ան որ հանգիստ ու դադար չէր գիտեր: Միայն՝ երբոր աղջիկը դիպվածով անցներ իր վանդակին քովեն, անսահման բերկրանքի խանդով մը կը ցատկեր տեղեն, կը քաշեր շղթան, կը դառնար, կ’ելևեջեր իր փոքրիկ տնակին մեջ:

Օր մըն ալ Մարիղոն ձգեց գնաց բոլորովին և փոքրիկ կենդանին ալ իզուր սպասեց տեսնել՝ իր կապված, գամված անկյունեն՝ զգացված էակը, վայելքի պատկերը որուն իրավունք ունենալ կկարծեր:

Դ

Թղթախաղերնուս էն տաք մեկ վայրկյանին էր երբոր լուրը բերին. ամենքնիս իսկույն ձգեցինք ելանք խաղը, սա անհավատալի բանը աչքով տեսնելու համար:

Փայտե թառին վրա ոլորված շղթային ծայրեն, որ այսպես կարճըցած հիմա՝ մինչև գետին չէր հասներ ա´լ, կապիկը կախված էր ուղղաձիգ և անշարժ. իր աջ թաթիկովը ուժով մը կսեղմեր դեռ, կարծես թե կփայփայեր, շղթան որ իր սրտահոժար մահվան գործիքը եղած էր. աչվըները գոց էին ու բոլոր դեմքին վրա, հարափոփոխ ու ծաղրածու դեմքին վրա, չեմ գիտեր ի´նչ ծանր ու լուրջ բան մը որ այս մեռելի մանկական երեսին՝ ազատագրության մը՝ վերջնական փրկության ու հանգստի մը վեհությունը կու տար:

Ի՞նչպես, ե՞րբ պատահեր էր ասիկա. պարզ դիպվա՞ծ արդյոք. և կապիկը, այնքան փորձ ու ճարտար, կարելի՞ էր որ մեկանց այնքան ապիկար եղած ըլլար՝ իր շղթային ոլորումներուն մեջ շնչահեղձ մնալու չափ:

Ծառաները, որոնք սակայն ամենեն աղեկ կճանչնային այս կապիկը, հավաստեցին թե անիկա կամովին սպաննած էր ինքզինքը, մարդոց շատերեն ավելի մեծ արհամարհանք մը ցուցնելով կյանքին:

Ու ես, զարմացած, դեռ կարծես կդիտեմ սա շղթային ծայրեն կախված փոքրիկ մարմինը, իր վար ծռած գլխովը, ու սա փոքրիկ թաթը որ վար չիյնալու համար շղթան բռներ է:

Ժամերով պիտի կենայի ասանկ, թե որ թութակը հանկարծ իր խնդալե մարելու մոտ մարդու քահքահովը, որ կյանքն ու մահը չի զանազաներ, չգար զիս սթափեցնել:

Փոխադրություն

Ա

Երկաթե վանդակ չէր սա, ոչ էլ առյուծ։Մարդու հասակի բարձրության վանդակ, որը երկաթե ցանցի մեջ էր զետեղված, թառի վրա՝բարակ շղթայով կապված մի կապիկ, որը խաղում է առավոտից իրիկուն։Դիմացն էլ թռչունի փոքրիկ վանդակի մեջ թութակ կար, որի ծիծաղից պայթող մարդու ձայնը անցնողներին կանգնեցնում է ու դրսի տղաները ամեն հավաքվում են նրա առջև։

Ամեն անգամ, որ այցելում եմ տան տիրոջ, ում իշխանավայել հյուրասիրությունը,օսմանակն վարքը, ճանաչողները կգրավեն, մեկ վայրկյան կանգ կառնեմ պարտեզում, ներս մնալուց առաջ, և թութակի աղմկալի ծիծաղը, այս անհիմն ու անտեղի ուրախությունը, մարդկանցից շատերի ուրախության պես ինձ ստիպում է մտածել։

Մեկ վայրկյան կկանգնեմ կապիկի մոտ, ու իր ճարպիկ մարզանքներին իմ աչքովս հետևում եմ, սուր և խելացի ակնարկը կադիտեմ․ իր ջղայն գերազանցապես ջրային արարածի տագնապների վրա կհիանամ։ Հարակավ բան կպակասի նրա՝կատարյալ մարդ լացացնելու համար․ ի՞նչ արդյոք, ամեն պարագայի մեջ, պակասը չի զգացվում։

Որ ամեն անգամ ծանոթների, հետաքրքրվող մարդկանց հետ կողքով անցնելուց, միշտ բառ կասենք, որը այդ օրվա հնարած իր խաղը կամ չարությունն է պատմում, որը խելքի կամ զգացմունքի մասին կխոսի․օրվա մարդն էր այս կապիկը Փրինքիվոյի մեջ։

Բ

Տանը ծառաներից իրեն խնամողների մեջ նախըտրում էր սպասուհուն․ persona grata-ն այս դժվարահաճ ու անհամբյուր կենդանին․ պե՞տք էր արդյոք ավելացնել, որ իսկույն եկած գնացած հյուրերինել էր հաճելի այս ուժով լուսով աղջիկը, ով Արշիպենղագոսի կղզիներից էր բերվել, դրսի առույգ ու աննենգ գեղեցկության հետ՝ թափառական երգչի վրդովիչ հրապույրը։

Ծանոթներիս նրբամիտ թուրք լրագրողը, որ ինձ հետ այս տուն կհաճախեր, ու ինձ այս կապիկի չափ կյանքով կհետաքրքրվեր, տարօրինակ բաներ կպատմեր նրա մասին։

-Կհավատա՞ս,-կասեր ինձ մի օր ծիծաղալով,-որ այս խեղճ կապիկը սիրահարված էր տան սպասուհուն, ապացույց՝ ճաշակից էլ հետ չի մնա․ մի անգամ գրքերի մեջ կարդացել եմ որ Ամերիկայի օրինակությունները, հին ժամանակների ասպետների պես, ճշմարիտ առևանգություններ անվավեր ամուսնացել են իրենց սիրած կանաց հետ․ չեմ զարմանա եթե մեր կապիկնել Մարիղոնին կսիրի։

Ես իմ տարակուսանքի վրա՝

-Հավատա՛,-կավելացներ բարեկամս,-որ ճշմարտութուն է իմ ասածը․ ես այս ուսումնասիրելու եմ այդ կենդանու․ հիմար ու բուռն սիրո ապացույց ունեմ, Ռոմեո և Ջույլիետի սիրո մասին։

Իրոք, ամեն անգամ որ Մարիղոնը մոտենում է կապիկին, կդողար, հրճվանքի սարսուռ կանցներ իր մազոտ մորթու վրայով, աչքերը կփայլեն․ երջանկությունից հարբաց էակի նման անկարգ ու անկապ բաներ էր անում, վարկյանական կերպով հլու և հնազադ կդառնար, և սպասուհուն ձեռքի տակ կդներ փոքրիկ գլուխը որ այնքան չարությամբ լեցուն էր ուրիշների համար․ իր նիհար թաթիկը փայփայանքի մեղմությամբ և անհուն հեշտության դողով աղջակն դիպչել կուզեր։ Սրանք և սրանց և այսպիս հազար մանր ու չնչին բաներ այս սիրո տառապանքը կմատնեին, միչդեռ թութակը, դիմացը, ծաղրանքով խլացուցիչ քրքինջով կծիծաղեր, իր հավիտենական հեգնությունը կդներ իր չզգացած այս ցավի ու կսկիծի վրա։

Նոյեմբեր-ամփոփում-ինքնուրույն աշխատանք1.

Նոյեմբեր-ամփոփում-ինքնուրույն աշխատանք

1.Գրի’ր 96 թվի թվանշանների գումարի և տարբերության արտադրյալը:
9+6=15
9-6=3
3*15=45

2.Քանի՞ ընդհանուր պարզ բաժանարար ունեն 18 և 24 թվերը:
2

3.Պարզեցրու, գրի՛ր կատարյալ տեսքով՝ (25a^2)^2( a^8)b^2

b^225^2=625

25a^4x a^8b^2

4.Հաշվի՛ր արտահայտության արժեքը.

7*(5/14-2/21)=11/6

5.Լուծիր հավասարումը՝

(2-x)/3=x-3
2-x=3x-9
-x-3x=-9-2
-4x=-11
x=11/4

6.Ժամի ո՞ր մասն է տաս րոպեն:
60/100*10

1/6

7. 1մ^2 արտահայտիր դմ^2-ով:
100դմ ^2

8.  53 արտահայտության հինգ արտադրիչը գրիր արմատանշանի տակ:
V75

9.Քանի՞ երկնիշ թիվ կարելի է կազմել {0, 1, 2} բազմության տարրերով, առանց թվանշանի կրկնության:
4

10.Թվաբանական պրոգրեսիան ունի յոթ անդամ, ընդ որում  a₇=3. 5/6, d=1/6: Գտիր a₁:
a1=17/6=2.5/6

11.Տրված է {an} թվաբանական պրոգրեսիա: Հաշվի’ր՝ S₁₁-ը, եթե a₁=-2, d=4:
s11=42

12.Գտեք բոլոր եռանիշ թվերի գումարը:

494550

13.Գտիր թիվը, եթե նրա 20% հավասար է 15:

75

14.Հաշվիր.

 4 · |-6 +3|– 3 · |–7| + 2 
4*|-3|-3*7+2=
4*3-21+2=
12-21+2=-7