Հայոց լեզու բայ

1. Դո՛ւրս գրել անկախ դերբայները (նաև հոլովված ձևերը),
որոշե՛լ խոնարհումը (ե, ա) և կազմությունը (պարզ, ածանցավոր)։
1. Գիլլիի եղեգնուտներում (շրջելիս-համակատար, Ե-խոնարհման,պարզ) երեսնական թվականներին ես էլ եմ հանդիպել հավալուսնի բների։ (Լողալով-անորոշ,Ա-խոնարհման,պարզ) շարժվող մի կղզյակի վրա եղեգների և ջրային
բույսերի անճոռնի կույտեր կային, որոնց վրա ես տեսա այդ թռչուններին՝ անշարժ
(նստած-հարակատար,Ե-խոնարհման, պարզ), ահագին կտուցները հնարավորին չափ (ներս քաշած,հարակատար, Ե-խոնարհման,պարզ) և ծայրերը (հենած-հարակատար, Ե խոնարհման, պարզ)
բլրակի պռնկին։ Չկարողացա (մոտենալ- անորոշ,Ե-խոնարհման,ածանցավոր), ուստի և թխսկանները իրենց բները (թողնելու-անորոշ ,Ե-խոնարհման , ածանցավոր) փորձ չարին։
2. Հավալուսնը ջրի մեջ (սուզվելու-ածանցավոր,Ե-խոնարհման,ածանցավոր) սովորություն չունի, ուստի որսին դեպի ափ
(քշելիս-համակատար, Ե-խոնահում,պարզ) ձկների մի մասը հատակով ետ է փախչում դեպի ջրի խորքը։ Այդ բանը
բնազդով «գիտեն» հավալուսնները, ուստի հաճախ իրենց որսորդությանը ընկերացնում են ձկնկուլներին, որոնք, ինչպես հայտնի է, հիանալի (սուզվել,անորոշ,Ե-խոնարհման, ածանցավոր), գիտեն։ Այդ
դեպքում ստացվում է խելացի (կազմակերպված-հարակատար, Ե-խոնարհման, ածանցավոր) որս. Հավալուսնները ջրի վերին
շերտից քշում են ձկներին դեպի ափ, իսկ ձկնկուլները սուզվում և հատակով են
շարժվում դեպի ծանծաղուտը։

2. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ ածանցավոր բայը։
1. որոնել, թոշնել, տոնել, իջնել
2. զբոսնել, հայտնել, տեսնել, ձոնել
3. օթևանել, հորինել, հիմնել, ելնել
4. հասնել, մթնել, մեկնել, դեղնել
5. զանազանել, խթանել, անվանել, հագնել
6. ճանաչել, զեղչել, փախչել, կանչել
7. թռչել, շնչել, գոչել, հնչել
8. կոչել, կորչել, շառաչել, կանաչել
9. եզրապատել, կոտրատել, ընդհատել, վանկատել
10.կարոտել, կավճոտել, ցատկոտել, փոշոտել

Դերանուններ

Նոյեմբերի 15

1․ Գտնե՛լ փոխադարձ դերանունները։
Կախարդական մի շղթա կա երկնքում՝
Անրերևույթ, որպես ցավը խոր հոգու,
Իջնում է նա հուշիկ, որպես իրիկուն՝
Օղակելով լույս աստղեցը մեկմեկու։
Մեղմ գիշերի գեղագանգուր երազում
Այն աստղերը, որպես մոմեր սրբազան,
Առկայծում են կարոտագին երազուն՝
Հավերժաբար իրար կապված և բաժան։
Ես ու դու էլ շղթայված ենք իրարու,
Կարոտավառ երազում ենք միշտ իրար,
Միշտ իրար հետ, բայց միշտ բաժան ու հեռու
Աստղերի պես և՛ հարազատ, և՛ օտար…

2․Դո՛ւրս գրել դերանունները և խմբավորե՛լ ըստ տեսակների։ Հոլով, թիվ կամ դեմք ունեցող դերանունների դեպքում նշե՛լ դրանք։

Մկան թագավորը հրաման է տալիս, կանչում իր մոտ չղջիկին և ասում. «Ա՛յ
անպիտան, դու մուկ ես, ո՞ւր ես թաքնվում, ինչի՞ տուրք չես տալիս»։ Չղջիկը բաց
է անում թևերը և ասում. «Ես ինչի՞ պիտի տուրք տամ քեզ, չե՞ս տեսնում սրանք.
Ես թռչուն եմ, ես որտեղի՞ մուկն եմ»։ Մկան թագավորը գրում է թռչունների
թագավորին, թե այս տեսակ մի թռչուն կա. ինչի՞ դու նրանից տուրք չես վերցնում։
Թռչունների թագավորը սա որ լսում է, կանչում է չղջիկին, ասում. «Թե որ թռչուն
ես, մեր օրենքը ինչի՞ ես խախտում, ինչի՞ տուրք չես տալիս»։ Չղջիկը բաց է անում
բերանը, ցույց տալիս ատամները և ասում. «Ես մուկ եմ, թռչունը բա ատամներ
կունենա՞»։ Թռչունների թագավորը մնում է շվարած, գլուխը կորցրած։ Այսպես
չղջիկը, երկուսին էլ խաբելով, մինչև հիմա էլ իր համար հանգիստ ապրում է
առանց տուրք տալու։
Արամ Ղանալանյանի «Ավանդապատում» գրքից

Անձնական- դու, Ես,

դու-եզակի, ուղական
Ես-եզակի, ուղական

Ցուցական- այս, սա,  Այսպես,

այս-եզակի, 
սա-եզակի,


Հարցական- ո՞ւր, ինչի՞,  որտեղի՞,

Հարաբերական-չես, թե

չես-եզակի

Անորոշ- մի

 3. Դո՛ւրս գրել անձնական դերանունները. կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով այդ դերանունները։
Իրար, այսչափ, նրանք, ոմն, ուրիշ, մենք, յուրաքանչյուրը, ինքը, նույնպիսի,
ամեն ինչ, ողջ, իրենք, ոչինչ, դա, ամբողջ, սա, միմյանց, ոչ մեկը, ոչ ոք, դուք,
ամենքը, մեկմեկու:

Նրանք նախնտրում են գեղեցիկ պատրաստված սնունդ, իսկ մենք տնական ձևով պատրաստված սնունդ:

Իրենք չեն հասկանում, որ դուք ավելի ունակ եք:

4. Դո՛ւրս գրել ցուցական դերանունները. կազմե՛լ նախադասություններ՝ գործածելով այդ դերանունները։
Ոմն, այսչափ, ինչ-որ, դրա, մենք, յուրաքանչյուրը, ինքը, նույնպիսի, ամեն
ինչ, ողջ, իրենք, ոչինչ, դա, ամբողջ, սա, միմյանց, ոչ մեկը, ոչ ոք, դուք, մյուս,
ամենքը, միևնույն:

 5. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններ են ցուցական:
1. ողջ, ամբողջ, միևնույն, ամենայն
2. համայն, սույն, միևնույն, ինչ
3. այսպես, այդպես այնպես, որքան
4. սա, դա, նույնտեղ, այնչափ

 6. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններ են որոշյալ:
1. միմյանց, յուրաքանչյուր, ինչ, երբ
2. ամեն ինչ, համայն, ամեն մի, ողջ
3. որտեղ, քանի, ինչպես, ինչու
4. իրար, որերորդ, քանիսը, այլ

7. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններ են հարաբերական:
1. ով, ինչ, երբ, սույն
2. ողջ, քանի, ինչու, որ
3. որտեղ, քանի, ինչպես, ինչու
4. իրար, որերորդ, քանիսը, այլ

Թունավոր նյութերը օդում

Անհատական-հետազոտական  աշխատանքների  թեմաները՝

Թունավոր  նյութերը  օդում

Մենք շրջապատված են ք բազուն թունավոր նյութերով և հաճախ մենք դա նունիսկ չենք հասկանում, եթե մեք ապրում ենք քաղաքում ապա մենք գտնվում ենք ավելի մեծ վտանգի մեջ, քաղաքում, ավելի տարածված է թունավուր նյութեր շրջապատում, հատկապես օդում: Տարբեր հետազոտական ուսումնասիրություների շնորհիվ ապացուցվել է քաղաքաին կամ այլ տարածաշրջանում որտեղ օդում պաուրնակում են թունավոր նյութեր այն բացասական է ազդում մորդու օրգանիզմին և ապրելու կյանքը կարող է կրճատել 2-ից 3 տարի: Օդում ներկա են բազմաթիվ թունավոր նյութեր, բայց ես կառանձնացնեմ այս  նյութերը, քանի որ այս նյութերը ավելի վտանգավոր են կամ ավելի տարածված դրանք են օզոնը, ածխածնի մոնօքսիդը, ֆտոր, ծծմբի երկօքսիդը, կապարը, քլոր, ազոտի օքսիդները, մեթան և այլ մասնիկներ:

Օզոն

Հողային մակարդակի օզոնը տարբերվում է օզոնից, որը մարդկանց պաշտպանում է արևից: Այն իրականում ստեղծվում է գետնի մեջ, երբ անկայուն օրգանական միացությունները քիմիապես արձագանքում են ազոտի օքսիդներին արևի լույսի առկայության դեպքում: Այս քիմիական նյութերը ավտոտրանսպորտային միջոցների արտանետումների, էլեկտրական կոմունալ ծառայությունների և արդյունաբերական օբյեկտների արտանետումների, քիմիական լուծիչների և գազի գոլորշիների հետևանք են: Օզոնը կարող է վնասակար ազդեցություն ունենալ ձեր առողջության վրա, հատկապես, եթե ձեզ մոտ ախտորոշվել է ասթմա, COPD կամ բրոնխիտ: Օզոնը կարող է նաև վնասակար ազդեցություն ունենալ էկոհամակարգի վրա ՝ փոփոխություններ առաջացնելով բնակավայրերի որակի, սննդանյութերի ցիկլերի և ջրի մեջ:

Ածխածնի մոնօքսիդ

Այրման գործընթացի հետևանք, ածխածնի երկօքսիդի արտանետումներն ամենից հաճախ գալիս են տրանսպորտի աղբյուրներից: Ածխածնի երկօքսիդը վնասակար է մարմնի համար, ինչը խանգարում է օրգաններին թթվածին հասցնելը: Բարձր մակարդակներում այն միասին դադարեցնում է թթվածնի առաքումը և մահվան պատճառ է դառնում:

Ֆտոր
Ֆտորը երկրակեղևում տարածված տարր է (տարածվածությամբ տասներկուերորդը), կազմում է նրա զանգվածի 6,25-10−2%։ Հայտնի են ֆտորիդային 35 միներալներ, որոնցից ամենատարածվածները ֆլյուորիտը, կրիոլիտը և ֆտորապատիտն են։ Զգալի քանակով ֆտոր են պարունակում ապատիաները՝ և ֆոսֆորիտները։ Ֆտորը կենսաբանորեն ակտիվ միկրոտարր է, պարունակվում է բուսակա և կենդանական օրգանիզմներում։ Նրա կենսբաբսնական դերը վատ է ուսումնասիրված, պարզված է նրա նշանակությունը միայն ոսկրային հյուսվածքների համար։

Ծծմբի երկօքսիդ

Էլեկտրակայաններումև այլ արդյունաբերական օբյեկտներում բրածո վառելիքի այրումը պատասխանատու է ծծմբի երկօքսիդի արտադրության մեծ մասի համար: Այն նաև չափազանց վնասակար է շնչառական համակարգի համար ՝ առաջացնելով ասթմայի ախտանիշներ: Ծծմբի երկօքսիդը կարող է ռեակցիայի մեջ մտնել օդում տարբեր միացությունների հետ` կազմելով փոքր մասնիկներ: Այս մասնիկները կարող են ներթափանցել թոքեր և սրացնել էմֆիզեմայի հիվանդները, ինչպես նաև նրանք, ովքեր տառապում են սրտի հիվանդությունից:

Քլոր
Քլորպարունակող սպիտակեցնող նյութերն արդյունավետ են միայն սառը ջրում, քանի որ տաքացնելիս նրանք քայքայվում են։ Կարողէ առաջացնել ծուխ առանց կրակի։ քայքայում է լորձաթաղաթները, աչքերը և շնչառական ուղղիները։ Հեղուկ քլորի հետ շփումը մաշկի հետ բերում է այրվածքների կամ ցրտահարության։ Քլորը կարող է բարձր ճնշման, աթերոսկլերոզի, սիրտ-անոթային և այլ հիվանդությունների պատճառ դառնալ։ 

Կապար
Օդի մեջ կապարի արտանետումները կտրուկ նվազել են ՝ որպես շրջակա միջավայրի պահպանության գործակալության կողմից ուղիղ գազը հանելու գործողությունների անմիջական արդյունք:


Ազոտի օքսիդներ
Ազոտիօքսիդներ, անօրգանական միացություններ են, ազոտի և թթվածնի միացությամբ։ Թթվածնի հետ ազոտն առաջացնում է 6 կայուն միացություն։ Ազոտի բոլոր օքսիդները սովորական պայմաններում գազեր են բացի N2O5 անգույն բյուրեղական նյութ է։ Ջերմոցային այս գազը շնչառության բնական արդյունքն է: Այն կապված է նաև հանածո վառելիքի այրման հետ:

Մեթան

Մեթան, ճահճագազ, հանքագազ, CH4, հագեցած ածխաջրածինների պարզագույն ներկայացուցիչը։ Հեշտությամբ վառվում է: Անգույն, անհոտ գազ է: Գալիս է անասունների արտանետվող գազից և ճահիճներից: